განახლებადი ინფორმაცია უკრაინაში შექმნილი რადიაციული და ბირთვული უსაფრთხოების საკითხებზე

ფრანცისკო დიაზ-მაურინის ინტერვიუ საერთაშორისო უსაფრთხოებისა და გაუვრცელებლობის სფეროს უკრაინელ ექსპერტთან, ვალერია ჰესესთან, რომელიც ამჟამად ავსტრიაში ცხოვრობს.

აგვისტოს თვეში ნიუ იორკის გაეროს შენობაში საერთაშორისო უსაფრთხოების გაძლიერების მიზნით ბირთვული გაუვრცელებლობის ხელშეკრულების (NPT) მიმოხილვის კონფერენცია გაიმართა. მასში მონაწილეობდნენ ხელშეკრულების წევრი სახელმწიფოების დელეგაციები.

დასავლური მედია ივლისის თვეში აქტიურად საუბრობს იმის შესახებ, რომ რუსეთი იყენებს ზაპორიჟიას ბირთვულ ელექტროსადგურს, როგორც სამხედრო ბაზას შეტევის განსახორციელებლად, რაც უკიდურესად ზრდის ელექტროსადგურის უსაფრთხოებასთან დაკავშირებულ რისკებს.

მას შემდეგ, რაც ბირთვული იარაღი შეიქმნა, რუსეთი პირველი სახელმწიფო აღმოჩნდა, რომელმაც გამოიყენა ბირთვული მუქარა სამხედრო დაპირისპირებაში. შედეგად, მსოფლიოში მნიშვნელოვნად გაიზარდა ბირთვული ომის რისკი.

უკრაინას ტერიტორიაზე ოპერირებს ოთხი ბირთვული ელექტროსადგური, სულ 15 რეაქტორით. ამჟამად უკრაინაში არსებული ბირთვული რეაქტორებიდან რვა დაკავშირებულია ქსელთან, მათ შორის ორი ზაპორიჟიეს ელექტროსადგურის ბირთვული რეაქტორი, სამი რივნეს ბირთვული რეაქტორი, ორი სამხრეთ უკრაინის ბირთვული რეაქტორი და ერთი ხმელნიცკის ბირთვული რეაქტორი.

2021 წლის 17 ივნისს შედგა ჯო ბაიდენისა და ვლადიმერ პუტინის სამიტი ჟენევაში, სადაც ორივე პრეზიდენტმა დაადასტურეს, რომ იზიარებენ პრინციპს "ბირთვული ომის მოგება შეუძლებელია და ის არ უნდა გაჩაღდეს“. ეს პრინციპი მიზნად ისახავს დაძაბულობის შემცირებას და ბირვთული კონფლიქტის თავიდან აცილებას და მასზე 1985 წელს შეთანხმდნენ საბჭოთა ლიდერი მიხეილ გორბაჩოვი და აშშ პრეზიდენტი რონალდ რეიგანი.

2022 წლის 19 მარტი-5 აპრილის პერიოდში განვითარებული მოვლენები

უკრაინა 15 ბირთვულ რეაქტორს მართავს, რაც მისი ელექტროენერგიის წარმოების დაახლოებით ნახევარს შეადგენს. რუსეთის სამხედრო აგრესიის პირობებში უკრაინის ბირთვული ობიექტების უსაფრთხოების და დაცულობის უზრუნველყოფის მიმართ გაზრდილი საფრთხე არსებობს.

შავი ზღვის ქალთა ქსელი ბირთვული უსაფრთხოებისთვის წარმოადგენს პროფესიულ გაერთიანებას, რომლის მიზანია ხელი შეუწყოს ბირთვულ სექტორში გენდერულ თანასწორობას და ქალთა ჩართულობის გაზრდას, თანასწორი და მხარდამჭერი გარემოს შექმნას. ქსელის მისიაა ერთმანეთთან დააკავშიროს, დაეხმაროს და გააძლიეროს ქალები, რომლებიც მუშაობენ ბირთვული ენერგიისა და რადიაციის სფეროში, ბირთვული უსაფრთხოებისა და გაუვრცელებლობის საკითხებზე.

უკრაინის ომის დაწყებისთანავე საერთაშორისო მედიაში საუბარი დაიწყო რუსეთის მიერ ბირთვული იარაღის გამოყენების გაზრდილი რისკის შესახებ. ამის მიზეზი რუსეთის პრეზიდენტის მიერ გაკეთებული განცხადებებია, რომელთაგან რამდენიმე წინ უსწრებდა საომარი მოქმედებების დაწყებას უკრაინის ტერიტორიაზე.

2022 წლის 24 თებერვალს რუსეთმა დაიწყო სამხედრო აგრესია უკრაინის სუვერენული სახელმწიფოს წინააღმდეგ, რაც დიდ გამოწვევას წარმოადგენს მეორე მსოლფიო ომის შემდგომ ჩამოყალიბებული გლობალური უსაფრთხოების სისტემისათვის და სერიოზულ პრობლემებს უქმნის მსოფლიოს ბირთვულ უსაფრთხოებასა და ბირთვულ გაუვრცელებლობას. აშშ პრეზიდენტის, ჯო ბაიდენის, და სხვა მსოფლიოს ლიდერების შეფასებით, რუსეთმა დაიწყო არაპროვოცირებული და უსამართლო შეტევა უკრაინის წინააღმდეგ.